Stres Hormonu Kortizol Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Halk arasında “stres hormonu” olarak da adlandırılan kortizol, böbreküstü bezlerinden salgılanan bir glukokortikoid hormondur.
Vücuttaki kortizol seviyesi kan, tükürük ve idrar testleri ile kolaylıkla saptanabilmektedir.
Kortizol, tehlike anında organizmanın kendi güvenliğini sağlayabilmek için ihtiyaç duyduğu “savaş veya kaç” tepkisini verebilmesinde önemli role sahiptir.
Diğer yandan, glukokortikoid reseptörleri vücudun neredeyse tüm dokularında bulunduğundan, kortizolün etkisi
🔸bağışıklık sistemi
🔸sinir sistemi
🔸solunum sistemi
🔸dolaşım sistemi
🔸sindirim sistemi
🔸kas-iskelet sistemi
de dahil olmak üzere, vücuttaki hemen her sistemi etkileme potansiyeline sahiptir.
Kortizolün vücuttaki temel görevlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
🔸vücudun stres tepkisini düzenlemek
🔸iltihabı baskılamak
🔸enerji üretimi için yağ, protein ve karbonhidrat metabolizmasını düzenlemek
🔸depolanmış glukozun salınmasını sağlayarak kandaki glukoz düzeyini artırmak, kan şekerini dengelemek
🔸kan basıncını artırarak kan basıncı regulasyonuna katkıda bulunmak
🔸solunumun düzenlenmesine yardımcı olmak
🔸kas tonusunu artırmak
🔸odaklanma, öğrenme ve anı oluşturma süreçlerine katkı sağlamak
🔸uyku-uyanıklık döngüsünü düzenlemek
Gün içerisinde ve stres kaynakları ile karşılaştığımızda kortizol seviyeleri sürekli değişse de, vücudun bir uyum içerisinde düzgün çalışabilmesi için kortizol seviyesinin ortalamada ne yüksek ne de düşük olması, optimal bir seviyede bulunması gerekmektedir.
Kortizolün uzun süre düşük olması
🔸yorgunluk
🔸iştahsızlık
🔸düşük tansiyon
🔸kilo kaybı
gibi belirtilere neden olabilmektedir.
Uzun süreli kortizol yüksekliği durumunda aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir.
🔸osteoporoz (kemik erimesi) ve kemiklerde kolay kırılma
🔸özellikle yüzde ve bel bölgesinde yağlanma
🔸kollar ve bacakların üst kısımlarındaki kaslarda güçsüzlük
🔸yüksek kan şekeri ve diyabet
🔸hipertansiyon
🔸karın bölgesinde çatlaklar
🔸kadınlarda aşırı kıllanma
🔸dikkat ve bellek sorunları
🔸uyku problemleri
Uzun süre tedavi edilmeden yüksek seyreden kortizol düzeyleri
🔸kalp-damar hastalıkları
🔸insülin direnci ve tip 2 diyabet
🔸osteoporoz
🔸psikiyatrik hastalıklar
da dahil olmak üzere pek çok olumsuz tabloya neden olabilmektedir.
Kronik kortizol yüksekliğine neden olabilecek durumları şu şekilde sıralayabiliriz:
🔸Stres: Ani tehlike durumlarında, tehlikeden korunmayı mümkün kılmak üzere vücudun tepkilerini düzenlemeyi amaçlayan kısa süreli kortizol artışları hayati önemdedir ve tamamıyla normaldir. Kronik stres ise uzun süreli kortizol yüksekliğine neden olabildiği için tüm vücut fonksiyonlarını olumsuz etkilemektedir.
🔸Böbreküstü Bezi Tümörleri: Kortizol hormonu, her iki böbreğin de üzerinde yer alan böbreküstü bezleri tarafından salgılanır. Bu salgı bezlerinde oluşabilecek tümörler kronik kortizol yüksekliğine neden olabilmektedir.
🔸Hipofiz Bezindeki Anomaliler: Böbreküstü bezlerinden kortizol salgılanmasını tetikleyen ACTH hormonu, hipofiz bezi tarafından salgılanır. Hipofiz bezinin aşırı çalışması veya bu bezdeki çeşitli tümörler ACTH salgısını artırıp dolaylı olarak yüksek kortizol seviyelerine neden olabilmektedir.
🔸İlaç Yan Etkileri: Bazı doğum kontrol hapları ile astım, artrit ve bazı kanser türleri de dahil olmak üzere çeşitli hastalıkları tedavi etmek için kullanılan kortikosteroid ilaçlar kortizol seviyesinde yükselmeye neden olabilmektedir.
Vücuttaki kortizol seviyesini düşürmek için yapılabilecekler var kuşkusuz.
🔸yeterli ve kaliteli uyku
🔸stres kaynaklarından mümkün olduğunca kaçınmak
🔸stresle baş etmede işlevsel yöntemler kullanmak
🔸derin gevşeme ve nefes egzersizleri yapmak
🔸başkaları ile sağlıklı, stres yaratmayan ilişkiler kurmak
🔸hobilere düzenli vakit ayırmak
🔸günlük stres seviyesini azaltabilecek her türlü düzenleme ve aktivite
Yüksek kortizol seviyeleri ölümcül de olabilen Cushing Sendromuna neden olabilmektedir. Bu hastalıkla ilgili bilgilendirme yazımızı okumak için Cushing Sendromu ve Tehlikeleri bağlantısına tıklayabilirsiniz.
#saglikcimnet #saglikcim #wholemedics #wholemedicscomtr #kortizolhormonu #streshormonu #kortizolyuksekligi #yuksekkortizol